Yara İyileşmesinin Fizyolojisi

Yara iyileşmesinin fizyolojisi üç aşamaya ayrılabilir:

1. İltihaplanma

2. Çoğalma

3. Olgunlaşma

Bu aşamalar arasında fizyolojik süreçlerin karışması sıklıkla görülür. Farklı büyüklüklerde ve farklı bölgelerdeki yaraların farklı hızlarda ilerlemesi de söz konusudur. Sonuç olarak her yara kendine has bir iyileşme-zaman çizelgesinitakip etmektedir. Yaralanmalarda geçen zamanı takip etmek yerine, yaranın iyileşme aşamalarını gözlem yoluyla belirlemek daha önemlidir.

Klinik açıdan, veteriner hekimin nihai hedefi organ fonksiyonunun geri kazanılmasını sağlamaktır. Bu da yaranın epidermal bütünlüğünün başarılı bir şekilde geri kazandırılmasıyla gerçekleştirilir. Bu hedefe ulaşmak için, veteriner hekimin ilk odak noktası, yaranın inflamatuar (iltihaplanma) aşamadan proliferatif (çoğalma) aşamaya geçişini teşvik etmek olmalıdır. Bu odak, epitel bütünlüğünü geri kazandırmak ve sürdürmek için çok önemlidir, çünkü bu geçişin başarısı, onarım aşamasına geçişi işaret eder.

İltihap Aşaması

Yara iyileşmesinin inflamatuar evresi, dokunun travmatik veya darbe sonrası bozulmasının hemen ardından başlar. Hemostaz (kan toplanması) ve debridman (doku artıklarının temizlenmesi) dönemlerini kapsar ve onarım başladığında sona erer. Genel olarak, inflamatuar evre, vücudun doku bozulmasına karşı doğuştan gelen tepkisi ve enfeksiyonu önleme girişimleri olarak özetlenebilir.

Proliferatif Aşama (Çoğalma)

Proliferatif aşamaya geçiş, vücudun yaraya tepki vermekten yarayı onarmaya doğru kaymasıyla yara iyileşmesinde önemli bir dönüm noktasını temsil eder. Yara iyileşmesinin proliferatif aşamanın dört alt aşaması vardır;

a. Anjiyogenez (yeni damar oluşumu)

b. Granülasyon dokusu oluşumu (temel iyileşme evresi)

c. Epitelizasyon (asıl iyileşme evresi)

d. Yara kontraksiyonu (yaranın kapanmaya başlaması)

Özetle iltihaplanmadan sonra yara bölgesinde ilk öncelikle yeni damarlar oluşmaya başlar, sonrasında granül dokusu oluşur, bunun üzerine epitel doku oluşur ve son olarak yaralanan bölge küçültülerek kapatılır.

Olgunlaşma aşaması

İltihaplanma ve proliferatif aşamalardan sonra yara tamamen kapanır ancak, yara bölgesinde gelişigüzel üretilen tip 3 kolajen liflerinin tip 1 kolajen lifleriyle değiştirilmesi gerekmektedir. Doku ve organ fonksiyonlarının devamı için kolajenüretimi ve yara bölgesinde bulunması çok önemlidir. Kolajenlerin yara bölgesinde bulunma miktarı ne kadar artarsa yeni oluşan dokunun mukavemeti de o kadar artmaktadır. Bu yara mukavemeti, üç ayda yaklaşık %50 seviyesine ulaşır, ilerleyen zamanlarda %70-80 seviyelerine ulaşır. Bu oranlar yara bölgesindeki kolajen miktarı ile doğru orantılı olarak artmaktadır.

Sonuç

Vücudun inanılmaz bir iyileşme yeteneği vardır. Bu iyileşme sürecini desteklemek için, veteriner hekimin ilk odak noktası yaranın iltihaplı fazdan proliferatif faza geçişine yardımcı olmaktır. Vücuda bu onarımlar esnasında ne kadar destek olunursa yara iyileşmesi o kadar iyi olacaktır. Bu destek hem veteriner hekim hem de hasta yakını tarafından sağlanması halinde maksimum seviyeye ulaşacaktır. 

Kaynak

Techniques in Small Animal Wound Management

Prof. Dr. Nicole J. Buote

Cornell Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi